Σωτήρης Σπαθάρης

Σωτήρης Σπαθάρης, ο πατέρας του διάσημου δάσκαλου του θεάτρου σκιών, Ευγένιου. Ο άριστος αλλά και ο γνήσιος λαϊκός καλλιτέχνης με το σπάνιο λογοτεχνικό του ταλέντο, χάρη στο οποίο γεννήθηκαν τα θαυμάσια «Απομνημονεύματά» του.
Γεννήθηκε το 1892 στη Σαντορίνη και ενός έτους ήρθε με τους γονείς του, Ευγένιο και Μαρία Σπαθάρη, στο Μεταξουργείο της Αθήνας.

Ο πατέρας του δούλευε εργάτης στις Ανασκαφές της Ακρόπολης, ώσπου μια μέρα καταπλακώθηκε από τα χώματα και η Αρχαιολογική Εταιρεία τον μετέφερε στο νοσοκομείο από το οποίο όταν βγήκε, δεν ήταν σε θέση πλέον να εργασθεί. Έτσι, τη συντήρηση της οικογένειας την ανέλαβε η μητέρα του Σωτήρη, αγαθή και ευσεβής γυναίκα, που άρχισε να ξενοδουλεύει. Παράλληλα, ο μικρός Σωτήρης έπαιρνε τον πατέρα του και ζητούσε βοήθεια από γειτονιά σε γειτονιά.

Σε εκείνα τα δύσκολα παιδικά χρόνια, μοναδική του χαρά ήταν ο Καραγκιόζης, που παρακολουθούσε ήδη από πολύ μικρός, ώσπου ένα βράδι εντυπωσιάστηκε τόσο από μια παράσταση του καραγκιοζοπαίκτη Γιάννη Μπράχαλη, ώστε παρέμεινε μέχρι αργά. Έτσι, γυρίζοντας σπίτι, έφαγε πολύ ξύλο από τη μητέρα του όχι μόνο γιατί την είχε ανησυχήσει η αργοπορία του, αλλά γιατί πήγε στον Καραγκιόζη που εκείνη την εποχή το επάγγελμα του καραγκιοζοπαίκτη δεν είχε καλό όνομα.

Αφού παρακολούθησε πολλούς παίκτες όπως τον Μίμαρο, τον Θεοδωρέλλο, τον Μπέκο και άλλους, άρχισε να δίνει ο ίδιος παραστάσεις στο σπίτι του στο Μεταξουργείο. Εκεί, γνωρίζεται με τον γνωστό Πέτρο Κυριακό ή Πετράν, πρωταγωνιστή αργότερα της επιθεώρησης, ο οποίος ήταν άνθρωπος καλόψυχος, άριστος τραγουδιστής και σχεδιαστής. Τα βράδια, ο Πετράν τραγουδούσε στις παραστάσεις του Σωτήρη Σπαθάρη και συγχρόνως φρεσκάριζε τα σκηνικά του Καραγκιόζη. Ο Πέτρος Κυριακός, επίσης, τον βοήθησε να μάθει γράμματα, έτσι, ο Σωτήρης, έμαθε σιγά-σιγά να συλλαβίζει διαβάζοντας τα ονόματα των τάφων στους σταυρούς του Β’ Νεκροταφείου.

Οι δύο φίλοι και συνεργάτες έπαιζαν με μεγάλη επιτυχία, μέχρι που η μητέρα του Πέτρου απαγόρευσε στο γιο της να ξαναπαίξει Καραγκιόζη, έτσι, ο Σωτήρης πήρε βοηθό του τον τρελό Μαθιό.
Στη συνέχεια έγινε βοηθός του καραγκιοζοπαίχτη Θεοδωρέλλου και άλλων παικτών, με τους οποίους περιόδευσε σε διάφορες πόλεις και νησιά.

Το 1913, παντρεύτηκε την αγαπημένη του Τριανταφυλλιά, Μηλιά όπως την αποκαλούσε χαϊδευτικά και το 1920 εγκαταστάθηκαν στην Κηφισιά. Επειδή συντηρούσε δύο οικογένειες πλέον, δούλευε όλη την εβδομάδα στις οικοδομές και  έδινε παραστάσεις μόνο τα Σαββατοκύριακα.

Το 1921, αφού απολύθηκε από το στρατό, όπου επίσης έπαιζε Καραγκιόζη, συνέχισε να παρουσιάζει την τέχνη του στο Μαρούσι.

Τον Ιανουάριο του 1924, γεννήθηκε ο γιος του, Ευγένιος ενώ το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς, έπαιζε με τον Ιατρίδη στην Κηφισιά και στο Χαλάνδρι με τραγουδιστή το τουρκάκι. Το χειμώνα συνέχισε τις παραστάσεις του στο Μαρούσι και είχε μαζί του πολύ μικρό τον Ευγένιο.

Το 1926, πήγε περιοδεία στη Βόρεια Ελλάδα και επέστρεψε στην Κηφισιά όπου παρουσίασε πολλά δικά του έργα.

Το 1928, εξακολούθησε τις περιοδείες του μαζί με το τουρκάκι και κατόπιν έπαιξε μαζί με τον ομότεχνό του, Παντελή Μελίδη, στο Άλσος Κηφισιάς.

Το 1930, με ερέθισμα το φονικό του Αθανασόπουλου που είχε συνταράξει την ελληνική κοινωνία, γράφει και παρουσιάζει το έργο του «Το δράμα του Αθανασόπουλου» με επιτυχία που για χρόνια έμεινε αξέχαστη.

Από το 1931, ο Σωτήρης Σπαθάρης άρχισε  να κάνει περιοδείες με το γιο του και τον Μάνθο τον Ψηλέα.
Το χειμώνα της ίδιας χρονιάς που έπαιζε στο θέατρο “Κεντρικό” για φιλανθρωπικούς σκοπούς, γνώρισε τον ζωγράφο Γιάννη Τσαρούχη και μαζί με την ποιήτρια Έλλη Παπαδημητρίου βρήκαν μιαν αίθουσα όπου έδινε παραστάσεις ο Σωτήρης Σπαθάρης πάντα με τραγουδιστή το τουρκάκι και τζαζ – κλαρίνο τον Κουλουρτζή.

Όλο το καλοκαίρι του 1938, έπαιζε στο Μαρούσι ενώ το χειμώνα, μαζί με τη γυναίκα του και το γιο του έφτιαχναν σκηνικά και κοστούμια για τα ηρωικά έργα που περιλάμβαναν «αποθέωση». 

Το 1939, αφού συνήλθε από μια σοβαρή περιπέτεια με την υγεία του, συνέχισε να παίζει σε διάφορες περιοχές της Αθήνας και από το 1940 έδινε παραστάσεις στο Περιστέρι με βοηθούς του τους Μάνθο Τσίχλα, Φρίξο Γαζέπη και Γιώργο Κανατά. Όταν άρχισε ο πόλεμος, ύστερα από πρόσκληση της Έλλης Παπαδημητρίου, έδινε παραστάσεις στα Νοσοκομεία.

Μόλις έφυγαν οι Γερμανοί, ο ζωγράφος Νίκος Νάκης, υπέβαλε στο Σωτήρη Σπαθάρη την ιδέα να γράψει την αυτοβιογραφία του και όταν συγκέντρωσε τα χειρόγραφα, τα έδειξε στον ποιητή Άγγελο Σικελιανό, ο οποίος ενθουσιάστηκε και έκρινε ότι είναι μοναδικά μαζί με εκείνα του Μακρυγιάννη. Όταν δε, είδε τον ίδιο να παίζει στην Ερυθραία, συγκινήθηκε πολύ και από τότε άρχισε να γράφει πολλά άρθρα για την τέχνη του Καραγκιόζη  και να συναντιέται  καθημερινά μαζί του μέχρι που εκδόθηκαν τα θαυμάσια «Απομνημονεύματά του».

Από το 1947, ο Σωτήρης Σπαθάρης σταμάτησε να παίζει συστηματικά γιατί αρρώστησε, έτσι, εμφανιζόταν μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις στο εξωτερικό, ωστόσο, δεν σταμάτησε ποτέ να ασχολείται με τον αγαπημένο του Καραγκιόζη. Μάλιστα, περήφανος, βοηθούσε το γιο του, Ευγένιο, μέχρι που το Πάσχα του 1973, εξαντλημένος, μπήκε σε κλινική και πέθανε τη νύχτα του Μεγάλου Σαββάτου, την ώρα που οι καμπάνες σήμαιναν την Ανάσταση, κρατώντας σφιχτά μια από τις αγαπημένες του φιγούρες. Την Τρίτη του Πάσχα, η συνοδεία στην τελευταία του κατοικία, χαρακτηρίστηκε σαν ένα ιστορικό λαϊκό πανηγύρι θαυμαστών του μεγάλου αξέχαστου Σωτήρη και της τέχνης του.