Θέατρο Σκιών

Το θέατρο σκιών είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα θεατρικά είδη αλλά και ένα από τα πιο ελκυστικά θέματα μελέτης, που προξενεί πραγματικά την ακαταμάχητη γοητεία της βαθιάς έρευνας για την ιστορία και την καταγωγή του.

Πολλοί ξένοι μελετητές που έχουν ασχοληθεί με το θέατρο σκιών, αποδίδουν την καταγωγή της τεχνικής του στους λαούς της μακρινής Ανατολής. Πρέπει να σημειωθεί ότι, στη Νοτιοανατολική Ασία, οι περιοχές όπου υπάρχει το θέατρο σκιών, φαίνεται ότι ήταν υπό την επιρροή του Ινδικού πολιτισμού (4ος αι.). Συγκεκριμένα, στην Ιάβα, οι παραστάσεις του θεάτρου σκιών ήταν ένα θέαμα ανάμικτο από μαριονέτες και δερμάτινες φιγούρες. Τελευταίες μελέτες πάνω στο θέατρο σκιών της Ινδίας, αυξάνουν το ενδεχόμενο ότι εκεί θα πρέπει να ανατρέξουμε για τις ρίζες του θεατρικού αυτού είδους. Τα πιο γνωστά θέατρα σκιών της Νοτιοανατολικής Ασίας είναι εκείνα της Ιάβας, Σιγκαπούρης, Ταϊλάνδης, Μαλαισίας, Καμπότζης, του Μπαλί και του Λάος, η δε πηγή των θεμάτων τους είναι τα παραμύθια του Ράμα και ο πόλεμος ανάμεσα σε δυο φυλές, (Pandava και Korawa) που βασίζονται σε δυο ινδικά επικά ποιήματα, Ramayana και Mahabharata αντίστοιχα. Τα πρόσωπα είναι παρμένα από τον κόσμο των θεών, των δαιμόνων του κάτω κόσμου, των πνευμάτων: ήρωες, πολεμιστές, πρίγκηπες, πριγκίπισσες, χωριάτες και πολίτες, συνθέτουν την πάνω από δυο χιλιάδες χρόνια παράδοση αυτών των λαών.

Αντίθετα, η ιστορία του θεάτρου σκιών της Κίνας δεν φθάνει τόσο μακριά, εφόσον οι κινέζικες εγκυκλοπαίδειες αναφέρουν την εμφάνισή του τον 11ο αιώνα σαν μια διασκέδαση της αγοράς. Όσον αφορά τις ρίζες του, τις αποδίδουν σε έναν μύθο όπου ο αυτοκράτορας της δυναστείας των Han, Wu, ο οποίος έζησε περίπου το 121 π.Χ., απελπισμένος εξ αιτίας του θανάτου της αγαπημένης του γυναίκας, Wang, διέταξε έναν μάγο να καλέσει το πνεύμα της. Τότε ο μάγος, προκάλεσε μίαν εικόνα με τη μορφή της σε ένα σκοτεινό δωμάτιο, προβάλλοντας τη σκιά της σε ένα πανί.

Τον ίδιο αιώνα σημειώνεται η ύπαρξη του θεάτρου σκιών και στον μουσουλμανικό κόσμο σαν μυστηριακό, που συμβόλιζε τη δημιουργία του κόσμου και μερικοί μυστικοί Άραβες της Αιγύπτου το μεταχειρίζονταν σαν μέσο διδασκαλίας των δογμάτων τους. Όπως φαίνεται, οι Τούρκοι της Κεντρικής Ασίας μεταφέρανε το θέατρο αυτό, όταν εξαπλώθηκαν στην Δυτική Ασία (13ος αι.). Το πρώτο όνομά του ήταν Κογκουρτσάκ ή Καβουρτσάκ ή Κομπαρτσούκ, που σημαίνει θέατρο σκιών.

Όμως, το ότι η τεχνική του θεάτρου σκιών εμφανίζεται τον 11ο αιώνα σαν μυστηριακό θέατρο, μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι πρέπει να ανατρέξουμε στην καταγωγή του μυστηριακού θεάτρου: ως αρχαιότερα, λοιπόν και σημαντικότερα μυστήρια, θεωρούνται τα Ελευσίνια, όπου το βασικότερο μέρος της μυσταγωγικής τελετής ήταν τα «δρώμενα». Μυστήρια, είχαν στις θρησκείες τους και οι λαοί της κοντινής Ανατολής, ωστόσο, η εμφάνιση και η αναβίωση των μυστηριακών θρησκειών στις χώρες τους σχετίζεται με την εξάπλωση σε αυτές του ελληνιστικού πολιτισμού κατά τους χρόνους του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Τότε ήκμασε η μυστηριακή λατρεία ελληνικών αλλά και ξένων θεοτήτων, μέρος της οποίας ήταν το μυστηριακό θέατρο. Κάλλιστα, λοιπόν, μπορούμε όχι μόνον να αποδώσουμε στους Έλληνες, που καλλιέργησαν τέτοιες θρησκείες, την καταγωγή του θεάτρου σκιών αλλά και να συμπεράνουμε ότι η τεχνική του ανάγεται στα Ελευσίνια μυστήρια.